Op de radio blijken vrouwen ondergeschikt aan hun mannelijke collega’s. De Correspondent voerde in 2017 een data-analyse uit over de gedraaide muziek tussen 2016 en 2017 op zes grote radiostations van Nederland, en publiceerde deze op haar site. Wat blijkt? Gemiddeld 22% van de gedraaide artiesten was vrouw. Sky Radio had het grootste aandeel met 30%, terwijl FunX bleef steken op 17%. Is het dan misschien allemaal de schuld van de radio dat er veel minder vrouwen succesvol zijn?
In een reactie aan dit platform laat Marc van den Heuvel, programma manager van Sky Radio, weten wel degelijk te letten op de verhouding van geslacht in hun playlists, door middel van een softwareprogramma dat afspeellijsten samenstelt op basis van ingevoerde criteria als genre en tempo. Maar wanneer Sky geconfronteerd met de cijfers van het onderzoek zegt het bedrijf ineens alle medewerking op. De opgegeven reden: kerstdrukte. Dit contact vond plaats in november.
Qmusic reageerde wél op alle vragen. In eerste instantie gaf PR coördinator Jelle Klerkx aan dat de zender goed op de verdeling man/vrouw let, maar later, geconfronteerd met de cijfers, werd toegegeven dat dit niet het geval is. Ze voegen nummers toe aan de playlist op basis van reacties van een groep respondenten. Deze groep krijgt nummers te horen, en beoordeelt die vervolgens door middel van een vragenlijstje. Q geeft aan niet te kunnen verklaren waarom er in de jaren van het onderzoek zo weinig vrouwen zijn gedraaid, maar beweert dat de cijfers van 2019 grofweg 50/50 zijn wat betreft geslacht.
Hugo Schaap, muziek-coördinator van 3FM, geeft toe dat tot de recentelijke discussies over ongelijkheid de verhouding man/vrouw op de zender erg scheef was. Schaap geeft aan dat het station nu wel goed rekening houdt met het geslacht tijdens het programmeren. Daarbij wordt het programma Powergold gebruikt. Dit programma ‘zegt’ wanneer er teveel mannen in een uur gepland worden. Na inzage in de programmering blijkt de verhouding inderdaad in balans te zijn.
Radio Veronica, Radio 10 & 538 wilden niet reageren op het onderzoek.
Wim Brons
Wim Brons is muziek-coördinator bij het grootste radiostation van Friesland, Omrop Fryslân. Dat houdt in dat hij overziet welke muziek er op de zender gedraaid wordt. Hij schrikt van deze cijfers. “Ik wist niet dat het zo erg was. Maar ik kan het niet vaak genoeg zeggen: ik let nooit op of de artiest man is of vrouw. Ik luister naar het liedje. Het geslacht van een artiest doet er echt niet toe. De kwaliteit wel.”
Selectie
Hoe ziet zo’n muziekselectie er eigenlijk uit? “We hebben een idee wat voor muziek onze luisteraars graag willen. Het belangrijkste is dat de muziek melodieus is. We hebben een database (een zelfde soort software als bijvoorbeeld Sky gebruikt, red.) waarin zo’n 5000 nummers staan, en elke week voegen we er een aantal nummers bij. Dan vullen we in wat we willen, dus bijvoorbeeld een vrolijke 80’s hit gevolgd door een hedendaagse hit etc. Dan berekent het programma een afspeellijst voor in de uitzendingen. Je kan het een soort shuffle-functie noemen.” Emotie speelt dus een belangrijke rol.
In het selectieprogramma blijken echter wel degelijk beperkingen voor vrouwelijke artiesten te zitten. “Er zit een regel in het systeem die bepaalt dat er ’s avonds en ’s nachts maar twee vrouwen gedraaid mogen worden achter elkaar, terwijl dit voor mannen niet geldt. Waarom dat is weet ik niet. Ik schrik hier wel van. Maar we mogen dus minder vrouwen draaien dan mannen.” Brons geeft toe dat dit een opmerkelijke regel is. Hoe komt die in het programma terecht? “Alle regels worden handmatig door mensen van de omroep zelf erin gezet. Er is dus iemand geweest die dit heeft ingevoerd. Het is complexe software, dus je vindt het ook niet zo snel. Ik haal hem er gelijk uit!”
"We mogen dus minder vrouwen draaien dan mannen."
Wel wil hij erop wijzen dat Omrop Fryslân een stap gemaakt heeft op het gebied van emancipatie van vrouwelijke artiesten. Eerst draaide het station nog minder vrouwen, maar een twee jaar terug is er een maatregel door de toenmalig adjunct-hoofdredacteur genomen zodat het station minimaal 20% vrouwelijke artiesten draait in een uur. Deze regel is ook ingesteld in de software die de playlists samenstelt.
Smaak publiek
Brons geeft aan dat het ook mee zou kunnen spelen dat de complete muziekredactie mannelijk is. “We letten op de nummers, dat staat vast. Maar het kan best zo zijn dat we onbewust minder aandacht aan vrouwelijke artiesten geven omdat onze eigen muzieksmaak ook een factor is. Verder letten we op lijsten als de Top 2000 en onze eigen Fryske Top 100. Dat zijn indicaties van welke nummers populair zijn bij het publiek.” De muziek-coördinator wijst op het feit dat er nog minder vrouwen in de Top 2000 staan dan dat er op de radio komen. “En die lijst wordt samengesteld door het publiek, waaronder ook veel vrouwen. Het publiek zit dus blijkbaar minder te wachten op vrouwelijke artiesten lijkt het. Het is heel gevaarlijk wat ik nu ga zeggen, maar zou het misschien echt niet zo kunnen zijn dat vrouwen minder goed zijn in het maken van kwaliteitsmuziek?”
Pluggers
Hebben platenlabels ook invloed op de artiesten die gedraaid worden op de radio? Het antwoord is ‘ja’, zegt coördinator Brons. “Platenlabels hebben pluggers. Dat zijn mensen die nummers komen pitchen bij de redactie, met als hoop dat ze het nummer op de radio krijgen. In Hilversum is bijvoorbeeld ook een beurs waar A&R managers mensen van de radio ontmoeten. Daar wordt ook veel geplugd. Wij gaan daar ook heen. Je kunt het vergelijken met lobbyen. Die pluggers doen hun uiterste best om je te overtuigen dat je dat nummer moet draaien, en dat lukt ook wel eens. Hoe ik een plug beoordeel hangt af van de geloofwaardigheid van de plugger. Als een plugger al een paar keer een goed nummer heeft geplugd ben ik eerder geneigd om het nummer op te pakken en in de playlist te zetten. Dan hebben ze een bepaald krediet opgebouwd, en vertrouw ik die plugger. Dus ja, ze hebben zeker bepaalde invloed.” Brons benadrukt wel dat de uiteindelijke keuze voor de muziek altijd bij de redactie blijft. “Wij zijn volledig onafhankelijk. We laten ons niet omkopen door een label om een bepaalde artiest of een bepaald nummer te draaien.” Zijn er dan ook vrouwelijke pluggers? Brons: “Jazeker, hele goede zelfs!”
"Zou het misschien echt niet zo kunnen zijn dat vrouwen minder goed zijn in het maken van kwaliteitsmuziek?”
Nel van Olm
Nel van Olm is één van die goede pluggers. Ze is al vele jaren actief in scene, en ze heeft vele successen achter haar naam. Zo bezorgde ze de toen nog onbekende Frans Bauer zijn eerste Ahoy-concert. Ook Thomas Berge, Tino Martin en Samantha Steenwijk waren onbekende talenten voordat Van Olm ze onder haar hoede nam. Dat noemt ze dan ook haar grote kracht. “Nieuwe, onbekende talenten van de grond af aan op bouwen, en als ze dan naar Ahoy, AFAS Live, Ziggo Dome enzovoort gaan krijgen de grote labels en t.v. programma’s ook interesse in deze artiesten.”
De plugger was al actief in de muziek toen ze besloot de promotie-handschoen op te pakken. “Mijn man en ik hebben al jaren een geluidsstudio en huurden aanvankelijk zelf een plugger in om ons bescheiden aantal releases te promoten. De kosten waren hoog en de resultaten zeer
matig. Een eerste poging om het zelf te proberen pakte beter uit, ondanks dat een nieuwe rivaal niet bij iedereen welkom was.”
“Toen er verschillende aardige succesjes werden behaald kwam er van andere kleine labels de vraag of ik voor hen ook wilde promoten. Nadat ik een onbekend zangertje, Frans Bauer, steeds meer onder de aandacht kon krijgen bood men mij steeds vaker potentiële talenten aan.”
Niet de enige
Van Olm geeft aan dat ze niet de enige vrouw is in de plug-branche. “Toen ik begon was er reeds een aantal vrouwen werkzaam als plugger. Vaak voor grote labels die artiesten van naam uitbrachten. Zij deden enigszins laatdunkend over mijn onbekende ‘volkse’ artiesten. Andere vrouwen geven vaak de voorkeur met ‘grote namen’ te willen werken.”
Wat betreft werkwijze bespeurt van Olm maar weinig verschil tussen mannelijke en vrouwelijke collega’s. Zo denkt ze dat vrouwen niet meer vrouwelijke artiesten promoten dan mannen, of zich heel anders opstellen. “Ik kijk zelf naar het ruwe talent. De potentie die er in een onbekende artiest zit. Naar mijn idee is er weinig verschil in mannelijke of vrouwelijke pluggers, niet in repertoire of in resultaat. Hoewel de grote labels van oudsher vaker mannen in dienst hebben, maar dat is overal nog zo.”